Những mốc phát triển quan trọng trong năm đầu tiên của bé!

Năm đầu tiên của bé yêu sẽ là một hành trình đầy những cột mốc đáng nhớ. Bạn đã chứng kiến khoảnh khắc con chào đời, nghe tiếng khóc đầu tiên và thay chiếc tã bỉm đầu tiên.

Vậy thì tiếp theo sẽ có những gì?

Mốc phát triển là những hành vi và kỹ năng thể chất mà trẻ đạt được và hoàn thiện khi lớn lên.

Một số cột mốc thể chất quan trọng trong năm đầu tiên bao gồm:

• Lật người
• Với tay lấy đồ vật
• Ngồi
• Bò

Về hành vi/xã hội bao gồm:

• Bắt chước biểu cảm của bạn
• Khóc hoặc cười để thể hiện cảm xúc

Vì vậy, hãy chuẩn bị, dưới đây là những dấu mốc bạn có thể mong đợi trong năm đầu đời diệu kỳ của bé!

Tháng đầu tiên

Mặc dù trong giai đoạn này bé yêu có vẻ chỉ toàn ăn, ngủ và đi vệ sinh, nhưng thực ra bên trong cơ thể bé nhỏ nhắn ấy đang diễn ra rất nhiều điều kỳ diệu. Dưới đây là một số cột mốc phát triển đáng chú ý mà ba mẹ có thể theo dõi:

• Đưa tay và nắm đấm lên miệng (dù không phải lúc nào cũng chính xác)
• Phát triển phản xạ – giật mình khi nghe tiếng động lớn, nhắm mắt khi nhìn ánh sáng chói
• Tập trung vào các vật thể được đưa đến trong phạm vi 3,5 mét trước mặt
• Hướng về phía những âm thanh và giọng nói quen thuộc – như giọng của bạn!

Tháng thứ 2

Bé yêu của bạn đã bắt đầu “bộc lộ” nét “trẻ em” nhiều hơn! Cuối tháng thứ 2, bé có thể sẽ:

• Bập bẹ/gừ gừ: Đây là những âm thanh đầu tiên bé phát ra, là nền tảng cho ngôn ngữ sau này.
• Cố gắng dõi theo chuyển động bằng mắt: Bạn có thể thấy bé đang nỗ lực tập trung nhìn vào đồ vật di chuyển, dù chưa hoàn toàn phối hợp nhịp nhàng.
• Giữ cổ thẳng và chống tay lên khi nằm sấp: Đây là một bước tiến quan trọng trong phát triển cơ bắp và khả năng kiểm soát cơ thể của bé.

Tháng thứ 3

Từ một bé sơ sinh phụ thuộc, bé đang dần trở nên độc lập hơn. Hãy cùng đón chờ những cột mốc tuyệt vời này:

• Mỉm cười khi nghe thấy giọng nói của bạn
• Giữ đầu và ngực cao, đá chân khi nằm sấp: Đây là những dấu hiệu cho thấy sức mạnh cơ bắp và khả năng kiểm soát cơ thể của bé đang phát triển.
• Nắm lấy đồ chơi: Búp bê, gặm nhấm, hay thậm chí là ngón tay của mình, bé đang khám phá thế giới bằng đôi bàn tay nhỏ nhắn.
• Cho tay vào miệng chính xác hơn: Từ việc mút tay vô định, giờ bé đã có thể đưa tay lên miệng một cách chủ động.
• Phát ra nhiều âm thanh nguyên âm hơn (u/a): “Oa”, “a”,…
• Nhận ra khuôn mặt và đồ vật quen thuộc từ xa: Trí nhớ của bé đang phát triển, giúp bé ghi nhận và phân biệt những người thân quen.
• Cố gắng bắt chước biểu cảm trên khuôn mặt của bạn: Đây là bước khởi đầu cho sự phát triển nhận thức xã hội của bé.

Tháng thứ 4

Ở giai đoạn này, bé yêu của bạn đang củng cố và nâng cao những cột mốc đã đạt được. Chẳng hạn, bé có thể:

• Giữ đầu thẳng cao hơn, lâu hơn và vững chắc hơn: Bé đang rèn luyện cơ cổ, chuẩn bị cho giai đoạn ngồi và bò sắp tới.

• Nắm đồ chơi phối hợp hơn: Các ngón tay nhỏ nhắn của bé giờ đã khéo léo hơn, biết cách cầm nắm và lắc đồ chơi.

• Bắt chước biểu cảm của bạn chính xác hơn: Đây là dấu hiệu tuyệt vời cho thấy khả năng giao tiếp và nhận thức xã hội của bé đang phát triển. Hãy cười nhiều với bé để con cười lại, đó là cách trò chuyện tuyệt vời nhất ở giai đoạn này!

Ngoài ra, còn có những cột mốc khác đáng chú ý:

• Cầm được gậy lắc và lắc cùng lúc: Khả năng phối hợp tay-mắt của bé đang phát triển, tạo tiền đề cho các hoạt động tinh tế hơn sau này.
• Bắt đầu lật từ nằm sấp sang nằm ngửa: Đây là một bước đột phá lớn trong kỹ năng vận động của bé, chứng tỏ sức mạnh cơ thể và khả năng kiểm soát cơ bắp đang tăng lên.
• Theo dõi chuyển động mượt mà hơn: Thị giác của bé đang trở nên tinh tường hơn, có thể quan sát vật thể di chuyển xung quanh một cách linh hoạt.
• Chống chân xuống khi được bế đứng: Đây là bước chuẩn bị cho việc tập đi sau này, cho thấy hệ xương và cơ của bé đang phát triển khỏe mạnh.

Tháng thứ 5

Tháng thứ năm là một dấu mốc tuyệt vời trong hành trình phát triển của bé yêu. Sức mạnh và sự phối hợp vận động của con ngày càng cải thiện, mở ra một thế giới khám phá mới đầy thú vị. Hãy cùng xem những cột mốc hay ho mà bé có thể đạt được:

• Lật lăn điêu luyện: Từ lật từ bụng sang lưng và quay trở lại, cơ thể bé dẻo dai linh hoạt. Đây là tiền đề cho việc tập bò và đi sau này.
• Khám phá bàn chân: Bé yêu thích nắm, cào, thậm chí có thể cho ngón chân vào miệng. Đây là cách con học hỏi về cơ thể mình và khám phá những giác quan.
• “Tung hứng” đồ chơi: Khả năng phối hợp tay-mắt của bé phát triển, con có thể đưa đồ chơi từ tay này sang tay khác, lắc, gặm nhấm hay chỉ đơn giản là cầm nắm với sự thích thú.
• Mê mẩn đồ ăn của bạn: Bé tỏ ra thích thú với những món ăn bạn đang thưởng thức, đây là dấu hiệu cho thấy con đã sẵn sàng bắt đầu hành trình ăn dặm đầy thú vị.

Tháng thứ 6

Trong sáu tháng ngắn ngủi, bé yêu của bạn đã phát triển vượt bậc, không chỉ về thể chất mà còn cả về nhận thức và giao tiếp. Hãy cùng đón chờ những cột mốc thú vị mà con có thể đạt được:

• Ngồi vững chãi hơn: Giờ đây, bé có thể tự ngồi trong khoảng thời gian ngắn mà không cần bất kỳ sự hỗ trợ nào. Đây là thành quả của sự phát triển cơ bắp và khả năng thăng bằng đáng kể.
• “Giao lưu bằng âm thanh”: Bé không chỉ bập bẹ, ê a như trước mà còn bắt đầu phát ra những âm tiết đơn giản gồm cả phụ âm (mmmm) và nguyên âm (eeee, ooooo).
• Thích chơi đùa và biết “đòi hỏi”: Bé tỏ ra thích thú với các trò chơi, hoạt động tương tác và có thể biểu lộ sự không hài lòng khi cuộc vui dừng lại.
• “Bàn tay ham học”: Bé tò mò khám phá mọi thứ xung quanh, cố gắng với lấy những vật nằm ngoài tầm với. Đây là cách bé học hỏi về không gian, khoảng cách và kích thước.
• Biết người khác gọi tên mình: Khi được gọi tên, bé có thể quay đầu hoặc hướng mắt về phía bạn, cho thấy khả năng nhận biết âm thanh và tên gọi riêng của mình đang phát triển.
• Biểu lộ cảm xúc đa dạng: Bé không chỉ cười ngây thơ mà còn biết khóc, nỉ, gắt gỏng khi không hài lòng và thích thú la hét, cười sảng khoái khi vui vẻ. Đây là dấu hiệu cho thấy thế giới cảm xúc của bé đang dần phong phú và phức tạp.
• Bắt đầu ăn dặm: Do khả năng cầm nắm, sử dụng tay ngày càng khéo léo, bác sĩ nhi khoa Hoa Kỳ khuyến nghị tháng thứ 6 là thời điểm thích hợp để cho bé tập ăn dặm bằng thìa và tự dùng tay bốc thức ăn. Bạn cũng có thể bắt đầu cho bé tập uống nước bằng cốc có ống hút hoặc cốc thông thường với sự hỗ trợ của mình.

Tháng thứ 7

Trong tháng thứ bảy này, bé yêu của bạn sẽ tiếp tục phát triển dựa trên những điều đã học được, sẵn sàng khám phá thế giới theo cách hoàn toàn mới. Hãy cùng đón chờ những cột mốc thú vị mà con có thể đạt được:

• Ngồi vững chãi hơn, lâu hơn: Giờ đây, bé có thể tự ngồi trong khoảng thời gian dài hơn mà không cần bất kỳ sự hỗ trợ nào, cho thấy cơ thể ngày càng dẻo dai và thăng bằng tốt hơn.
• Hiểu được từ “không”: Khi bạn nhắc nhở “không”, bé có thể nhìn bạn, dừng lại hành động hoặc càu nhàu thể hiện sự hiểu biết. Dạy bảo bé từ chối là một phần quan trọng trong quá trình hình thành tính cách và tuân thủ quy tắc.
• Nhận biết cảm xúc qua giọng điệu: Bé không chỉ nhận ra nụ cười, sự vui vẻ của bạn mà còn có thể cảm nhận được sự nghiêm nghị, bất an qua tông giọng, nét mặt. Đây là bước phát triển quan trọng trong nhận thức xã hội và cảm xúc của bé.
• “Cào” đồ chơi điêu luyện: Thay vì nắm chặt, bé sử dụng tay như chiếc cào linh hoạt để với lấy đồ vật xung quanh. Kỹ năng này cho phép bé khám phá, tiếp cận thế giới rộng lớn hơn.
• “Giao tiếp bằng ánh mắt”: Bé phản ứng với biểu cảm của bạn, mỉm cười đáp lại nụ cười, e dè trước vẻ mặt lo lắng. Đây là bước khởi đầu tuyệt vời cho sự phát triển kỹ năng giao tiếp xã hội của bé.
• “Thám hiểm bằng miệng”: Vật gì cũng có thể lọt vào miệng bé để khám phá, vì vậy hãy đảm bảo an toàn cho con bằng cáchs để xa tầm tay bé những vật nhỏ, nhọn, nguy hiểm.
• Theo dõi đồ vật mượt mà hơn: Thị giác của bé phát triển, có thể quan sát vật di chuyển linh hoạt, chính xác hơn, tạo tiền đề cho các trò chơi bắt bóng, rượt đuổi sau này.
• Bập bẹ nhiều phụ âm hơn: Từ những âm đơn giản, giờ đây bé đã có thể “nói chuyện” bằng cách ghép nhiều phụ âm, tạo thành từ vựng sơ khai của riêng mình. Mỗi âm thanh bé phát ra đều là bước tiến đáng trân trọng trên hành trình phát triển ngôn ngữ.

Tháng thứ 8

Bé đã thành thạo các kỹ năng lật, ngồi, chuyển đồ từ tay này sang tay khác hoặc đưa lên miệng. Sự phối hợp vận động tay-mắt của con ngày càng hoàn thiện, mở ra nhiều cơ hội khám phá thế giới xung quanh.. Hãy cùng đón chờ những cột mốc tuyệt vời mà con có thể đạt được:

• Dựa trên tay và đầu gối, bé có thể lắc lư qua lại hoặc di chuyển dọc theo sàn nhà.
• Tập đứng bằng thanh ngang: Bé cố gắng kéo người lên, vịn vào vật nào đó để đứng vững.
• Dãi của bé có thể tăng lên đáng kể trong tháng này, đây là dấu hiệu chuẩn bị mọc răng đầu tiên.
• Bập bẹ đa dạng hơn: Ngôn ngữ của bé ngày càng phong phú với nhiều âm mới, thậm chí có thể bạn sẽ bất ngờ nghe thấy những tiếng “ma-ma” hay “da-da” đầu tiên! Hãy tiếp tục trò chuyện, hát hò và đọc sách cho con để khuyến khích sự phát triển ngôn ngữ.
• Lo lắng khi xa mẹ: Bé có thể biểu hiện lo lắng, khóc lóc khi xa mẹ hoặc người chăm sóc chính. Đây là một phản ứng bình thường, thể hiện sự gắn bó tình cảm của con. Hãy kiên nhẫn, trấn an và dành thời gian chơi đùa cùng bé, dần dần con sẽ quen với việc xa mẹ trong một khoảng thời gian ngắn.

Tháng thứ 9

Hãy cùng đón chờ những cột mốc tuyệt vời mà bé có thể đạt được:

• Bò điêu luyện
• Tập đứng vững chãi: Bằng cách bám vào đồ vật, bé có thể kéo người lên, đứng vững trong khoảng thời gian ngắn.
• Trò chơi tìm đồ vật ẩn hay ú tìm vui với bé, không chỉ mang đến tiếng cười mà còn giúp con phát triển khả năng nhận thức, trí nhớ và sự tập trung.
• Nắm đồ vật chính xác: Bé sử dụng ngón trỏ và ngón cái để cầm những vật nhỏ như miếng bột ngũ cốc hay sợi mì, thể hiện sự phát triển tuyệt vời của kỹ năng vận động tinh.
• Thay vì khóc mếu để đòi thứ mình muốn, bé giờ đây bắt đầu dùng ngón tay trỏ vào đồ vật mong muốn, là cách giao tiếp hiệu quả hơn và cho thấy nhận thức của bé ngày càng phát triển.

Tháng thứ 10

Bé yêu của bạn tiếp tục khám phá và thử nghiệm thế giới xung quanh. Hãy quan sát những điều thú vị này:

• Bé đang chuyển từ việc kéo mình lên đứng hoặc bò sang đi bộ trong khi vịn vào đồ đạc hoặc vật dụng xung quanh phòng.
• Bé thích gõ các vật với nhau để tạo ra âm thanh
• Bé không ngừng chọc tay vào mọi thứ, thích thú với việc khám phá thế giới qua xúc giác.
• Trò chơi yêu thích của bé là bỏ đồ vào thùng rồi lại lấy ra, lặp đi lặp lại, rèn luyện khả năng phối hợp tay – mắt.
• Bé đã bắt đầu tự cầm nắm thức ăn, tập tính tự lập dần hình thành.
• Bé đã bắt đầu biết lắc đầu “không” và vẫy tay “tạm biệt”, thể hiện sự giao tiếp và nhận thức ngày càng phát triển.

Tháng thứ 11

Ngoài việc vươn tay, bò và đi chập chững khi bám vào đồ vật, bé có thể:

• Ngôn ngữ ngày càng phong phú: Bé tiếp tục khám phá thế giới ngôn ngữ, bi bô “mama”, “dada” rộn ràng, thậm chí thỉnh thoảng còn nói được cả “ơ kìa!” với âm điệu chính xác.
• Hiểu những câu đơn giản: Bé bắt đầu hiểu các câu trần thuật đơn giản như “đừng chạm” và có thể thực hiện theo hướng dẫn.
• Học qua quan sát: Bé thích bắt chước hành động của bạn, chẳng hạn như ấn nút điện thoại đồ chơi và bi bô như để trò chuyện.

Tháng thứ 12

Ở tháng thứ 12 này, bé yêu của bạn có thể sẽ:

• Vịn đồ đi bộ, đứng chập chững và thậm chí tập chập chững bước đi.
• Khám phá thế giới bằng cách gõ, ném và thả đồ: Với bé, mọi thứ đều là trò chơi thú vị, giúp bé học hỏi về âm thanh, trọng lượng và tính chất của vật thể.
• Nói một hoặc hai từ đơn giản: “Hi”, “không”, “tạm biệt” có thể là những từ đầu tiên bé tập nói.
• Sử dụng đồ vật đúng mục đích (dù có thể hơi vụng về): Bé có thể dùng muỗng để ăn, dùng lược để chải tóc.
• Nhìn đúng hướng khi được hỏi: Nếu bạn hỏi “Chó đâu?” hay “Bà ngoại đâu?”, bé có thể quay đầu tìm kiếm, chứng tỏ khả năng hiểu và phản ứng với lời nói ngày càng tốt.

Có cần khám nhi khoa để theo dõi sự phát triển của bé?

Mặc dù hầu hết trẻ em đạt được các mốc phát triển trong khoảng thời gian tương tự, nhưng phạm vi “bình thường” của trẻ sơ sinh khá rộng.

Con hàng xóm 10 tháng tập đi, còn con bạn đến 13 tháng vẫn bò? Hoàn toàn bình thường. Bé 9 tháng của bạn có thể cầm nắm, nhưng con hàng xóm cùng tuổi vẫn đang loay hoay? Đúng vậy, cũng bình thường thôi!

Trẻ sinh non, gặp vấn đề sức khỏe hoặc có rối loạn bẩm sinh cũng có thể mất nhiều thời gian hơn để đạt được các mốc phát triển. Một nghiên cứu uy tín năm 2018 cho thấy các bé gái thường đạt mốc phát triển sớm hơn bé trai (mặc dù không chênh lệch quá lớn).

Trong suốt quá trình phát triển của bé, bác sĩ nhi khoa sẽ theo dõi các mốc phát triển và quan sát sự tiến bộ của bé. Nếu bác sĩ thấy cần can thiệp (như sàng lọc, xét nghiệm hoặc điều trị), họ sẽ thông báo cho bạn. Và đừng bỏ qua trực giác của bạn. Nếu bạn cảm thấy có gì cần được kiểm tra, hãy mạnh dạn nói chuyện với bác sĩ.

Duy trì khám theo lịch (thường là 5 đến 6 lần trong năm đầu tiên) và xem đó là cơ hội để trò chuyện với bác sĩ nhi khoa về tình hình của bé.

Tìm hiểu thêm về: Test Denver II – Thang đánh giá sự phát triển ở trẻ em

Điều quan trọng cần nhớ:

Hãy nhớ rằng độ tuổi trung bình để đạt được một số mốc phát triển chỉ là giá trị trung bình. Một số trẻ sẽ làm được sớm hơn, một số khác sẽ làm muộn hơn, và điều đó thường là hoàn toàn bình thường.

Thực tế, một nghiên cứu được công bố tại Thụy Sĩ vào năm 2013 cho thấy trẻ bắt đầu đi sớm (trước 12 tháng, độ tuổi trung bình của nghiên cứu) không thông minh hay phối hợp tốt hơn trẻ đi muộn (muộn nhất là 20 tháng) ở tuổi thanh thiếu niên.