Home » Mọi điều cần biết về trầm cảm sau sinh (PPD)

Mọi điều cần biết về trầm cảm sau sinh (PPD)

Theo các nghiên cứu có tới 80% các mẹ có những cảm giác buồn, lo lắng hoặc mệt mỏi trong một hoặc hai tuần sau khi sinh. Đây là điều hoàn toàn bình thường và thường mất dần sau vài tuần. Mặc dù một số triệu chứng có vẻ giống nhau, nhưng trầm cảm sau sinh PPD lại khác với một chứng ‘baby blues’ nhẹ hơn cũng có triệu chứng như trên.

Chứng trầm cảm sau sinh có tác động mạnh hơn rất nhiều và kéo dài lâu hơn. Vậy biểu hiện trầm cảm sau sinh (PPD) như thế nào? Các triệu chứng của trầm cảm sau sinh ra sao? Mẹ cùng Hichiu tìm hiểu mọi điều cần biết về trầm cảm sau sinh PPD qua bài viết dưới đây.

Bệnh trầm cảm sau sinh là gì?

Trầm cảm sau sinh (PPD) thường kéo dài bao lâu?

Trầm cảm sau sinh (PPD) là gì và thường kéo dài bao lâu?

Trầm cảm sau sinh (tiếng Anh: postpartum depression) là một dạng của bệnh trầm cảm ảnh hưởng chủ yếu đến phụ nữ và một số ít nam giới sau khi đứa con sinh ra.

Chứng trầm cảm sau sinh có tác động mạnh và kéo dài ảnh hưởng đến cuộc sống của cả gia đình. Khoảng 15% các mẹ mắc chứng trầm cảm sau sinh bị thay đổi tâm trạng nghiêm trọng, kiệt sức và cảm giác tuyệt vọng. Cường độ của những cảm giác tồi tệ ngày càng tăng, có thể gây khó khăn cho việc chăm sóc em bé hoặc chăm sóc chính bản thân.

Không nên coi nhẹ chứng trầm cảm sau sinh. Đây là một chứng rối loạn tâm thần nghiêm trọng, nhưng nó có thể được khắc phục bằng cách điều trị.

Các triệu chứng của trầm cảm sau sinh là gì?

Mặc dù cảm thấy ủ rũ hoặc mệt mỏi sau khi sinh con là điều bình thường, nhưng triệu chứng của trầm cảm sau sinh còn vượt xa hơn thế. Các triệu chứng rất nghiêm trọng và có thể cản trở khả năng sinh hoạt bình thường của mẹ, cũng như ảnh hưởng đến cả gia đình.

Các triệu chứng của trầm cảm sau sinh khác nhau ở mỗi người và thậm chí khác nhau mỗi ngày ở một người. Nếu bạn bị trầm cảm sau sinh, rất có thể bạn đã thấy hình ảnh quen thuộc ở một số biểu hiện sau:

  • Cảm thấy buồn hoặc khóc rất nhiều, ngay cả khi bạn không biết tại sao.
  • Kiệt sức, nhưng bạn không thể ngủ.
  • Ngủ quá nhiều.
  • Không thể ngừng ăn hoặc hoàn toàn không hứng thú với đồ ăn.
  • Bị nhiều chứng đau nhức không rõ nguyên nhân hoặc các chứng bệnh khác nhau.
  • Không biết tại sao mình lại cáu kỉnh, lo lắng hoặc tức giận.
  • Tâm trạng thay đổi đột ngột và không báo trước.
  • Cảm thấy mất kiểm soát.
  • Gặp khó khăn trong việc ghi nhớ mọi thứ.
  • Không thể tập trung hoặc đưa ra các quyết định đơn giản.
  • Không có hứng thú với những thứ bạn từng thích.
  • Cảm thấy mất kết nối với con mình và tự hỏi tại sao bạn không ngập tràn niềm vui như bạn tưởng.
  • Mọi thứ đều cảm thấy choáng ngợp và vô vọng.
  • Cảm thấy vô giá trị và tội lỗi về tình cảm của mình.
  • Cảm thấy mình không thể mở lòng với bất kỳ ai vì họ sẽ nghĩ bạn là một người mẹ tồi nên bạn không chia sẻ.
  • Muốn thoát khỏi mọi người và mọi thứ.
  • Có những suy nghĩ thâm độc về việc làm hại bản thân hoặc em bé của bạn.

Bạn bè và gia đình của bạn có thể nhận thấy rằng bạn ngày càng xa lánh và thoát khỏi các hoạt động xã hội hoặc bạn dường như không giống như chính mình trước kia.

Các triệu chứng rất có thể xuất hiện trong vòng vài tuần sau khi sinh. Đôi khi, trầm cảm sau sinh không xuất hiện cho đến nhiều tháng sau đó. Các triệu chứng có thể thuyên giảm trong một hoặc hai ngày và sau đó trở lại có nghiêm trọng hơn. Nếu không điều trị, các triệu chứng có thể tiếp tục xấu đi về lâu về dài.

Điều trị trầm cảm sau sinh

Nếu có các triệu chứng trầm cảm sau sinh, bạn nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để khám, tư vấn và nhận được hướng điều trị tốt nhất.

Có hai phương pháp điều trị trầm cảm sau sinh chính là dùng thuốc và trị liệu. Bạn có thể sử dụng một trong hai, nhưng tốt nhất là kết hợp cả hai phương pháp vì có thể hiệu quả hơn khi được sử dụng cùng nhau. Điều quan trọng nữa là bạn phải thay đổi, bỏ thói quen xấu, thực hành một số lựa chọn lành mạnh trong thói quen hàng ngày của mình.

Có thể mất thời gian thử để tìm ra phương pháp điều trị phù hợp với bạn nhưng bạn phải luôn kiên trì phối hợp với bác sĩ và những người xung quanh, gia đình và bạn bè.

Thuốc chống trầm cảm cho trầm cảm sau sinh

Thuốc chống trầm cảm có ảnh hưởng trực tiếp đến não bộ. Chúng làm thay đổi các chất hóa học điều chỉnh tâm trạng. Tuy nhiên, chúng sẽ không có tác dụng ngay lập tức, mà có thể mất vài tuần dùng thuốc thì bạn mới nhận thấy sự khác biệt trong tâm trạng của mình.

Một số người bị tác dụng phụ khi dùng thuốc chống trầm cảm. Chúng có thể bao gồm mệt mỏi, giảm ham muốn tình dục và chóng mặt. Nếu các tác dụng phụ dường như đang làm cho các triệu chứng bệnh nghiêm trọng hơn hay xuất hiện các triệu chứng mới, hãy ngưng thuốc và liên hệ với bác sĩ điều trị của bạn ngay lập tức.

Một số loại thuốc chống trầm cảm có thể an toàn nếu bạn đang cho con bú, nhưng những loại khác có thể không. Hãy cân nhắc và tuân thủ theo đơn của bác sĩ.

Nếu mức độ estrogen của bạn thấp, bác sĩ có thể đề nghị liệu pháp hormone trong điều trị trầm cảm sau sinh.

Tâm lý trị liệu

Bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể tư vấn cho bạn. Liệu pháp tâm lý có thể giúp bạn loại bỏ những suy nghĩ xấu và đưa ra các chiến lược để vượt qua chúng.

Tự chăm sóc

Nghe thì có vẻ dễ nhưng để thực hiện được phương pháp điều trị này bạn cần có sự phối hợp của bản thân cũng như sự hỗ trợ của cả gia đình. Bạn cần chia sẻ với các thành viên trong nhà, để mọi người hỗ trợ bạn hơn, bạn có nhiều thời gian hơn, hãy tự tin chia sẻ cho mọi người đừng tự cô lập mình. Cân nhắc tham gia các nhóm hỗ trợ dành cho các bà mẹ mới sinh.

Rượu hay các chất kích thích là những chất gây trầm cảm cũng như gây hại cho em bé, vì vậy bạn phải tránh xa. Thay vào đó, hãy cho cơ thể bạn cơ hội để tự chữa lành. Thực hiện một chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục mỗi ngày, đơn giản như đi bộ quanh khu nhà.

Các biện pháp điều chỉnh bản thân dù có tác dụng chậm nhưng đều có hiệu quả thiết thực, giúp hầu hết phụ nữ cảm thấy tốt hơn sau sáu tháng thực hiện.

Những biện pháp tự điều trị phù hợp cho chứng trầm cảm sau sinh?

Trầm cảm sau sinh là chứng bệnh rất nghiêm trọng và bạn không nên cố gắng tự điều trị mà không có ý kiến của bác sĩ.

Tuy nhiên, song song với điều trị y tế, các biện pháp tự nhiên như tập thể dục và ngủ đủ giấc có thể giúp cải thiện các triệu chứng. Mát-xa, thiền và các phương pháp thực hành chánh niệm khác có thể giúp bạn cảm thấy nhẽ nhõm hơn, tốt hơn.

Duy trì chế độ ăn nhiều chất dinh dưỡng nhưng ít thực phẩm chế biến sẵn, ít béo. Nếu bạn không nhận được các chất dinh dưỡng cần thiết trong chế độ ăn uống của mình, cơ thể sẽ trở nên mệt mỏi uể oải, làm chậm quá trình phục hồi, có thể bổi sung các loại thực phẩm chức năng phù hợp dưới sự cho phép và hướng dẫn của bác sĩ điều trị.

Thực phẩm chức năng

Các thực phẩm chức năng có nguồn gốc thảo dược cũng là một cách hỗ trợ điều trị tốt. Tuy nhiên, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA)  khuyến cáo, thực phẩm chức năng không phải là thuốc và không thay thế được thuốc. Bạn có thể sử dụng thực phẩm chức năng nhưng bắt phuộc phải nằm dưới sự cho phép của bác sĩ điều trị, không tự ý sử dụng.

Các thực phẩm chức năng dù có nguồn gốc tự nhiên nhưng vẫn có thể tương tác với thuốc và gây ra các vấn đề cho sức khỏe cũng như cho hiệu quả điều trị. Không phải cứ nguồn gốc tự nhiên là không có hại, bạn vẫn đang trong thời gian chăm sóc bé nên phải thực sự cẩn trọng trong vấn đề này.

Có một số điều tra cho thấy việc thiếu axit béo omega-3 có thể liên quan đến chứng trầm cảm sau sinh. Tuy nhiên, vẫn chưa có đủ nghiên cứu để biết liệu bổ sung omega-3 có cải thiện các triệu chứng hay không.

Nguyên nhân nào gây ra chứng trầm cảm sau sinh?

Nguyên nhân chính xác không rõ ràng, nhưng có một số yếu tố có thể góp phần gây ra chứng trầm cảm sau sinh. Trầm cảm sau sinh có thể được kích hoạt bởi sự kết hợp của những thay đổi về thể chất và những tác nhân gây căng thẳng về cảm xúc.

Các yếu tố thể chất

Một trong những thay đổi lớn nhất về thể chất sau khi sinh liên quan đến nội tiết tố. Khi bạn đang mang thai, mức độ estrogen và progesterone của bạn cao hơn bình thường. Trong vòng vài giờ sau khi sinh, nồng độ hormone giảm trở lại trạng thái cũ. Sự thay đổi đột ngột này có thể dẫn đến trầm cảm.

Một số yếu tố khác có thể bao gồm:

  • Mức độ hormone tuyến giáp thấp
  • Thiếu ngủ
  • Chế độ ăn uống không lành mạnh
  • Thiếu chăm sóc y tế
  • Lạm dụng ma túy và rượu

Yếu tố cảm xúc

Bạn có nhiều khả năng bị trầm cảm sau sinh nếu trước đây bạn từng bị rối loạn tâm thần hoặc nếu gia đình bạn có người mắc chứng rối loạn tâm thần.

Các yếu tố gây căng thẳng cảm xúc có thể bao gồm:

  • Ly hôn hoặc cái chết của một người thân yêu
  • Bạn hoặc bé đang gặp vấn đề sức khỏe nghiêm trọng
  • Cách ly xã hội
  • Gánh nặng tài chính
  • Thiếu hỗ trợ về mặt tinh thần từ người xung quanh

Sự thật và những thống kê về trầm cảm sau sinh

Trầm cảm sau sinh so với ‘baby blues’

Có đến 85% các bà mẹ mới sinh bị ảnh hưởng bởi chứng baby blues sau sinh, với các triệu chứng xuất hiện trong vòng vài ngày sau khi sinh và kéo dài đến hai tuần. Ngược lại, một nghiên cứu quy mô lớn năm 2013,  cho thấy chỉ 14% mẹ được sàng lọc dương tính với chứng trầm cảm sau sinh. Trong số này, 19,3% nghĩ về việc tự làm hại bản thân và 22,6% trước đó đã từng mắc chứng rối loạn lưỡng cực chưa được chẩn đoán.

Các yếu tố cơ bản

Nghiên cứu cho thấy những phụ nữ bị trầm cảm có nhiều đặc điểm sau:

  • Trẻ hơn
  • Trình độ học vấn thấp
  • Không có sự bảo trợ về y tế

Thời điểm phát bệnh

Các tác giả nghiên cứu cũng phát hiện bằng cách thực hiện các chuyến thăm nhà hoặc phỏng vấn qua điện thoại với 973 phụ nữ thì nhận được kết quả:

  • 26,5% bị trầm cảm trước khi mang thai
  • 33,4% bắt đầu có các triệu chứng khi mang thai
  • 40,1% nhận thấy các triệu chứng sau khi sinh con

Tìm sự giúp đỡ

Chỉ khoảng 15% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh nhận được sự trợ giúp của chuyên gia và bác sĩ. Ngoài ra, con số này chỉ đại diện cho những phụ nữ đã từng thực sự sinh con. Không bao gồm chứng trầm cảm sau sinh ở những phụ nữ bị sảy thai hoặc những người có thai chết lưu. Điều đó có nghĩa là tỷ lệ mắc trầm cảm sau sinh thực tế có thể cao hơn con số thống kê.

Các số liệu thống kê khác

  • Lo lắng sau sinh rất phổ biến, ảnh hưởng đến hơn 1/6 phụ nữ sau khi sinh con. Ở những người lần đầu làm mẹ, tỷ lệ là 1/5.
  • Tự tử được cho là lý do của khoảng 20% các ca tử vong sau sinh. Đây là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây tử vong ở phụ nữ sau sinh.
  • OCD sau sinh khá hiếm. Khoảng 1 đến 3 trong số 100 phụ nữ sinh đẻ bị ảnh hưởng.
  • Rối loạn tâm thần sau sinh rất hiếm, ảnh hưởng đến 1 đến 2 trên 1.000 phụ nữ sau khi sinh con.
  • Người ta ước tính rằng có tới 25% các ông bố bị trầm cảm trong năm đầu tiên sau sinh.
  • Vượt xa hơn năm đầu tiên sau sinh, một nghiên cứu năm 2010, cho thấy 39% các bà mẹ và 21% các ông bố đã từng mắc chứng trầm cảm khi con họ 12 tuổi.

Tìm nơi hỗ trợ điều trị trầm cảm sau sinh

Trước tiên, hãy hỏi ý kiến ​​bác sĩ Sản phụ khoa để giải quyết các triệu chứng cơ thể của bạn. Nếu bạn quan tâm, bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến một nhà trị liệu hoặc các tổ chức hỗ trợ khác.

Bạn có thể cảm thấy thoải mái hơn khi tiếp cận với những mẹ đã trải qua điều tương tự. Họ hiểu những gì bạn đang cảm thấy và có thể cung cấp hỗ trợ cho bạn và hoàn toàn đồng cảm. Cân nhắc tham gia nhóm dành cho những bà mẹ mới sinh. Một số người trong số họ cũng có thể đang sống chung với chứng trầm cảm, lo âu, hoặc trầm cảm sau sinh, hãy chia sẻ cùng nhau.

Các tổ chức tại Việt Nam (đang cập nhật)

4 cách đối phó với chứng trầm cảm sau sinh

Sau khi hỏi ý kiến ​​bác sĩ và nhận được phương pháp điều trị phù hợp, bạn có thể làm một số việc để hỗ trợ, cải thiện triệu chứng trầm cảm sau sinh.

1. Giao tiếp

Nếu bạn vốn không phải là người hay giao lưu và có nhiều bạn bè thì việc chia sẻ sẽ khó khăn hơn. Nhưng sẽ rất hữu ích nếu bạn nói chuyện với người mà bạn tin tưởng. Bạn có thể nhận ra rằng mình không đơn độc và những người khác sẵn sàng lắng nghe cảm xúc của mình.

2. Chống lại sự cô đơn, cô lập

Giữ kín với cảm xúc của bạn có thể dẫn đến trầm cảm. Không nhất thiết phải có một cuộc sống xã hội phức tạp, nhưng hãy cố gắng duy trì các mối quan hệ thân thiết nhất của bạn, nó có thể giúp bạn cảm thấy được kết nối.

Nếu cảm thấy thoải mái trong môi trường hội nhóm, bạn có thể tham gia nhóm hỗ trợ trầm cảm hoặc nhóm dành riêng cho những người mới làm mẹ. Nếu bạn đã ngừng tham gia các hoạt động nhóm, hãy thử quay lại các hoạt động đó để xem có hữu ích không. Ở trong một nhóm sôi nổi vui vẻ có thể giúp bạn thư giãn vào những việc khác và giảm bớt căng thẳng.

3. Cắt giảm công việc nhà

Nếu bạn không làm được việc nhà và việc vặt, hãy kệ chúng hay nhờ người thân. Sử dụng năng lượng của bạn để chăm sóc các nhu cầu cơ bản của bản thân và bé con. Nếu có thể, hãy tranh thủ sự giúp đỡ của gia đình và bạn bè.

4. Nghỉ ngơi và thư giãn

Cả cơ thể và tinh thần của bạn đều cần một giấc ngủ ngon. Nếu bé không ngủ trong thời gian dài hay hay quấy khóc, mẹ hãy nhờ người thay ca để bạn có thể ngủ. Nếu bạn gặp khó khăn trong việc thư giãn, hãy thử tắm nước nóng, đọc một cuốn sách hay hoặc bất cứ thứ gì giúp bạn thư thái hơn. Thiền và xoa bóp có thể giúp giảm căng thẳng và giúp bạn dễ ngủ.

Thuốc trị trầm cảm sau sinh

Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRI)

Paroxetine (Paxil), fluoxetine (Prozac) và sertraline (Zoloft) là những chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), là thuốc chống trầm cảm được sử dụng phổ biến nhất. Những loại thuốc này ảnh hưởng đến serotonin, một chất hóa học trong não điều chỉnh tâm trạng. Chúng thường có ít tác dụng phụ hơn các loại thuốc chống trầm cảm khác.

Thuốc chống trầm cảm không điển hình

Những loại thuốc chống trầm cảm mới hơn cũng nhắm vào một số chất dẫn truyền thần kinh trong não. Duloxetine (Cymbalta) và venlafaxine (Effexor) là những ví dụ về thuốc chống trầm cảm không điển hình.

Thuốc chống trầm cảm ba vòng và chất ức chế monoamine oxidase

Những loại thuốc chống trầm cảm cũ này ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh trong não. Chúng có xu hướng tạo ra các tác dụng phụ và thường không được kê đơn trừ khi tất cả các lựa chọn khác không có tác dụng.

Tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm và những lưu ý

Tất cả các loại thuốc chống trầm cảm đều có thể gây ra các tác dụng phụ, chẳng hạn như:

  • khô miệng
  • buồn nôn
  • chóng mặt
  • đau đầu
  • mất ngủ
  • bồn chồn
  • sự mệt mỏi
  • tăng cân
  • mồ hôi trộm
  • bệnh tiêu chảy
  • táo bón
  • giảm ham muốn tình dục
  • sự lo ngại
  • chấn động

Thuốc chống trầm cảm thường mất vài tuần để bắt đầu phát huy tác dụng, vì vậy cần phải có sự kiên nhẫn. Sử dụng thuốc phải được thực hiện chính xác theo quy định, không bỏ qua liều lượng. Bạn sẽ bắt đầu với liều nhỏ nhất, nhưng bác sĩ của bạn có thể tăng liều nếu không hiệu quả. Có thể mất một số lần thử và sai để tìm ra loại thuốc tốt nhất và liều lượng phù hợp cho bạn. Trong khi dùng thuốc chống trầm cảm, bạn cần phải đi khám bác sĩ thường xuyên.

Nếu bạn đang dùng liều cao hoặc dùng thuốc chống trầm cảm trong một thời gian dài, bạn có thể phải giảm dần và dừng lại từ từ. Dừng đột ngột có thể làm tăng tác dụng phụ.

Liệu pháp hormone

Liệu pháp hormone có thể là một lựa chọn nếu mức estrogen của bạn giảm. Các tác dụng phụ của liệu pháp hormone có thể bao gồm:

  • Thay đổi trọng lượng
  • Đau hoặc căng vú
  • Buồn nôn và ói mửa
  • Tăng nguy cơ phát triển một số bệnh ung thư.

Trước khi dùng bất kỳ loại thuốc hoặc liệu pháp hormone nào, hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đang cho con bú. Một số loại thuốc có thể được truyền sang con qua sữa mẹ.

Trầm cảm nặng sau sinh là gì?

Nếu không được điều trị, chứng trầm cảm sau sinh có thể tiến triển nặng hơn. Nguy hiểm nhất khi dẫn bạn đến ý nghĩ làm hại bản thân hoặc người khác. Một khi những suy nghĩ này bắt đầu xuất hiện, bắt buộc phải có sự can thiệp của y tế.

Các dấu hiệu trầm cảm nặng sau sinh bao gồm:

  • Ảo giác hoặc nhìn, nghe, ngửi hoặc cảm nhận những thứ không thực sự ở đó
  • Ảo tưởng hoặc có niềm tin phi lý, quá coi trọng những thứ tầm thường hoặc cảm thấy bị ngược đãi
  • Mất phương hướng, nhầm lẫn và nói những điều vô nghĩa
  • Hành vi kỳ lạ hoặc thất thường
  • Thịnh nộ hoặc hành động bạo lực
  • Ý nghĩ tự tử hoặc cố gắng tự tử
  • Ý nghĩ làm hại em bé

Trên đây là tất cả các dấu hiệu cho thấy bạn đã bị trầm cảm sau sinh nặng cần được điều trị y tế khẩn cấp, có thể cần nhập viện. Trầm cảm nặng sau sinh có thể đe dọa tính mạng của cả mẹ và bé, nhưng vẫn có thể được điều trị thành công.

Các yếu tố nguy cơ dẫn đến trầm cảm sau sinh là gì?

Bất kỳ bà mẹ mới sinh nào cũng có thể mắc chứng trầm cảm sau sinh bất kể tuổi tác, dân tộc, hoặc có bao nhiêu con.

Những nguyên do sau có thể làm tăng nguy cơ làm bệnh nặng của bạn nặng hơn thông thường:

  • Trầm cảm trước đó hoặc rối loạn tâm trạng khác
  • Tiền sử gia đình bị trầm cảm
  • Vấn đề sức khỏe nghiêm trọng
  • Căng thẳng gần đây, chẳng hạn như ly hôn, cái chết hoặc bệnh nặng của một người thân yêu
  • Mang thai ngoài ý muốn hoặc khó mang thai
  • Sinh đôi, sinh ba hoặc các bội số khác
  • Sinh non hoặc có vấn đề về sức khỏe
  • Đang ở trong một mối quan hệ lạm dụng
  • Cô lập hoặc thiếu hỗ trợ tinh thần
  • Ăn kiêng
  • Lạm dụng ma túy hoặc rượu
  • Thiếu ngủ và kiệt sức

Nếu bạn có một số yếu tố nguy cơ này, hãy nói chuyện với bác sĩ ngay khi nhận thấy các triệu chứng. Trầm cảm sau sinh có thể làm tăng nguy cơ lạm dụng chất kích thích hoặc gây hại cho bản thân hoặc thai nhi.

Biện pháp phòng chống trầm cảm sau sinh

Phòng ngừa tuyệt đối là không thể thực hiện được. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể khiến bạn dễ bị trầm cảm sau sinh, vì vậy bạn có thể làm một số việc để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Thứ nhất, hãy chủ động. Trong khi mang thai, hãy nói với bác sĩ của bạn nếu:

  • Bạn đã từng bị trầm cảm sau sinh trước đó
  • Bạn đã từng bị trầm cảm nặng hoặc rối loạn tâm trạng khác
  • Bạn hiện đang có các triệu chứng của bệnh trầm cảm
  • Bác sĩ có thể kê đơn liệu pháp thích hợp và đưa ra các khuyến nghị trước.

Bạn cũng có thể giảm nguy cơ phát triển chứng trầm cảm sau sinh nặng bằng cách làm theo những lời khuyên sau:

  • Có sẵn hệ thống hỗ trợ bạn trước khi bé được sinh ra.
  • Lập kế hoạch hành động. Bao gồm thông tin liên hệ của bác sĩ, dịch vụ hỗ trợ y tế và thành viên gia đình hoặc bạn bè mà bạn có thể tâm sự.
  • Sắp xếp việc trông trẻ để bạn có thể nghỉ ngơi. Nếu các triệu chứng xuất hiện, bạn sẽ biết chính xác phải làm gì.
  • Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cố gắng tập thể dục mỗi ngày.
  • Đừng bỏ các hoạt động bạn yêu thích và cố gắng ngủ nhiều.
  • Giữ liên lạc cởi mở với những người thân yêu.
  • Một em bé mới trong nhà sẽ làm thay đổi hoàn toàn quy trình hoạt động của gia đình và thay đổi nhiều nhất chính là cách ngủ. Bạn không cần phải trở nên hoàn hảo, vì vậy hãy tự tin sống theo lối sống mới.

Báo các triệu chứng cho bác sĩ của bạn ngay lập tức. Điều trị sớm có thể giúp bạn phục hồi nhanh hơn.

Rối loạn tâm thần sau sinh là gì?

Dạng trầm cảm sau sinh nặng nhất là rối loạn tâm thần sau sinh. Rối loạn tâm thần sau sinh là một trường hợp hiếm khi xảy ra, nếu có giai đoạn phát bệnh thường là trong vài tuần đầu tiên sau khi sinh. Rối loạn tâm thần dễ xảy ra hơn nếu bạn có tiền sử rối loạn tâm trạng.

Rối loạn tâm thần có nghĩa là bạn không còn khả năng sinh hoạt cơ bản. Rối loạn tâm thần sau sinh rất hiếm. Thông thường, rối loạn tâm thần sau sinh có liên quan đến bệnh lưỡng cực.

Các triệu chứng sớm nhất là bồn chồn, cáu kỉnh và mất ngủ. Những triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn là buồn ngủ hoặc thậm chí là thiếu ngủ.

Ảo giác và ảo tưởng cũng là những triệu chứng phổ biến bao gồm nhìn, nghe, ngửi và cảm nhận những thứ có vẻ như thật nhưng không phải vậy. Ví dụ: bạn có thể nghe thấy một giọng nói rằng bạn đang làm hại em bé của bạn hoặc cảm thấy rằng làn da của bạn đang bò đầy bọ.

Ảo tưởng là những ý tưởng phi lý hoặc vĩ đại hoặc cảm giác bị ngược đãi mặc dù có bằng chứng ngược lại. Ví dụ, bạn có thể tin rằng mọi người đang âm mưu chống lại bạn. Ảo tưởng cũng có thể xoay quanh em bé của bạn.

Các triệu chứng khác bao gồm:

  • Nói nhảm vô nghĩa, nhầm lẫn và mất phương hướng
  • Cảm giác giận dữ không có lý do rõ ràng
  • Hành vi thất thường hoặc bạo lực, chẳng hạn như ném đồ đạc, đập phá đồ đạc và tấn công những người xung quanh bạn
  • Thay đổi tâm trạng nhanh chóng
  • Bận tâm về cái chết có thể bao gồm ý nghĩ tự tử hoặc cố gắng tự sát
  • Những suy nghĩ xâm nhập về con bạn, chẳng hạn như đổ lỗi cho con bạn về cảm giác của bạn hoặc ước gì chúng sẽ biến mất

Rối loạn tâm thần sau sinh là một cấp cứu nặng, đe dọa tính mạng. Nguy cơ làm tổn thương bản thân hoặc con bạn là có thật. Nếu bạn hoặc người thân của bạn có những biểu hiện này sau khi sinh, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Rối loạn tâm thần sau sinh có thể điều trị được, yêu cầu nhập viện và dùng thuốc chống loạn thần.

Rối loạn tâm thần sau sinh được điều trị như thế nào?

Một số loại thuốc được sử dụng để điều trị rối loạn tâm thần. Chúng có thể được sử dụng đơn lẻ hoặc kết hợp và bao gồm:

  • mood stabilizers
  • antidepressants
  • antipsychotics

Những loại thuốc này có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và giữ cho tinh thần  ổn định. Nếu không, một lựa chọn khác là liệu pháp điện giật (ECT). ECT nghĩa là sử dụng các dòng điện để kích hoạt các thay đổi hóa học trong não. Phương pháp này dung nạp tốt và có thể có hiệu quả trong việc điều trị chứng rối loạn tâm thần sau sinh.

Khi bạn đã ổn định, các bác sĩ có thể khuyên bạn nên tham khảo ý kiến của một nhà tâm lý trị liệu, người có thể giúp bạn kiểm soát cảm xúc của mình.

Việc điều trị sẽ tiếp tục ngay cả khi bạn đã xuất viện. Khi bạn hồi phục, bạn vẫn cần sử dụng thuốc và có thể cần một số điều chỉnh, điều quan trọng nhất là tuân thủ chặt chẽ các hướng dẫn của bác sĩ điều trị.

Nếu bạn cũng mắc chứng lưỡng cực hoặc một chứng rối loạn sức khỏe tâm thần khác, bạn cũng cần tiếp tục tuân theo kế hoạch điều trị của mình cho vấn đề sức khỏe đó.

Chứng lo âu sau sinh

Trầm cảm sau sinh mặc dù được nhiều mẹ quan tâm, nhưng chứng lo âu sau sinh lại phổ biến hơn, ảnh hưởng đến hơn 1/6 phụ nữ sau khi sinh con.

Bạn cảm thấy hơi căng thẳng hoặc lo lắng khi chăm bé là điều bình thường. Đôi khi, những cảm giác đó gây ra lo lắng, cản trở cuộc sống hàng ngày.

Các triệu chứng thường gặp bao gồm các đợt khó thở và các cơn hoảng sợ. Tình trạng khó thở xảy ra khi bạn thở quá nhanh và sâu đến mức tiêu thụ ít carbon dioxide. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy như thể bạn không thể thở được.

Các cơn hoảng sợ có các triệu chứng giống như cơn đau tim. Các triệu chứng bao gồm:

  • Nhịp tim nhanh, đập mạnh
  • Tưc ngực
  • Đổ mồ hôi
  • Khó thở

Các triệu chứng khác của chứng lo âu sau sinh bao gồm:

  • Lo lắng quá mức, ngay cả về những vấn đề nhỏ nhặt
  • Không thể ngủ vì lo lắng
  • Giải quyết những vấn đề tương tự trong đầu bạn, mặc dù chúng đã được giải quyết hoặc không quan trọng
  • Kém tập trung do lo lắng
  • Bảo vệ em bé của bạn quá mức do thường xuyên lo lắng về những gì có thể xảy ra
  • Lo lắng hoặc tưởng tượng bạn bị nhiều bệnh khác nhau

Bạn có thể bị lo lắng và trầm cảm cùng nhau, khiến bạn khó hiểu chuyện gì đang xảy ra nếu không có sự trợ giúp của bác sĩ.

Mặc dù lo lắng sau sinh có thể tự biến mất nhưng cũng có thể trở nên trầm trọng hơn nếu các triệu chứng không thuyên giảm. Bạn nên khám bác sỹ để được điều trị đúng cách. Lo lắng có thể được điều trị bằng thuốc và liệu pháp chống lo âu.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) sau sinh

Bạn có thể muốn nuôi dạy con mình trong một môi trường lành mạnh và bạn có thể cảm thấy áp lực phải có mọi thứ hoàn hảo. Đó không phải là những suy nghĩ bất thường đối với một người mới làm mẹ, đặc biệt là với bé đầu tiên. Nhưng áp lực đôi khi có thể phát triển thành rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD).

OCD sau sinh không phổ biến lắm. Khoảng 1% đến 3% phụ nữ sau sinh bị OCD. Các biểu hiện thường xuất hiện trong vòng một tuần kể từ khi sinh.

Nỗi ám ảnh có thể là về bất cứ điều gì, nhưng đa phần tập trung vào sự an toàn của em bé. Ví dụ: bạn có thể lo lắng về việc con bạn bị tai nạn, bị ngạt thở hoặcbạn làm rơi bé.

Nếu bạn bị OCD sau sinh, bạn có thể tự tổ chức và sắp xếp lại cuộc sống để giảm bớt các lo lắng. Một vài ví dụ:

  • Dọn dẹp nhà để bớt ám ảnh về vi trùng có thể tiếp xúc với em bé
  • Liên tục kiểm tra em bé vào ban đêm, kiểm tra bé thường xuyên
  • Cưỡng chế tinh thần, chẳng hạn như liên tục cầu nguyện cho sự an toàn của bé
  • Dành thêm thời gian nghiên cứu sức khỏe của bạn hoặc của bé

Bạn có thể không kiểm soát được những hành vi này. Nếu bạn có các triệu chứng của OCD sau sinh không biến mất trong vòng vài tuần, hãy đến khám bác sĩ.

OCD sau sinh có thể được điều trị bằng liệu pháp đơn thuần hoặc bằng thuốc chống trầm cảm.

Trầm cảm sau sinh ở nam giới

Nam giới cũng có thể phát triển một loại trầm cảm sau sinh, được gọi là trầm cảm sau sinh của người cha.

Các triệu chứng và mức độ phổ biến

Các triệu chứng của bệnh trầm cảm tương tự nhau ở nam và nữ, nhưng chúng có thể xuất hiện muộn hơn ở các ông bố. Điều đó có thể khiến triệu chứng khó nhận ra hơn. Các ông bố cũng không thường khám bác sĩ như các bà mẹ sau sinh, vì vậy bệnh trầm cảm có thể không được phát hiện, cũng như không điều trị. Cũng có ít thông tin và ít biểu hiện nên nam giới cũng ít khi để quá lưu tâm đến những thay đổi  cảm xúc này.

Nam giới ít có các triệu chứng trầm cảm, nhưng ước tính có tới 25% nam giới lần đầu làm cha có xu hướng lo lắng nhiều hơn trong những tuần sau khi vợ sinh.

Nguyên nhân

Chưa có nhiều nghiên cứu về nguyên nhân gây ra chứng trầm cảm sau sinh ở nam giới. Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng nó có thể liên quan đến những thay đổi trong testosterone và các mức độ hormone khác. Có thể liên quan đến thiếu ngủ, căng thẳng và thay đổi áp lực trong cuộc sống gia đình.

Các yếu tố ảnh hưởng

Các ông bố có thể có nguy cơ bị trầm cảm sau sinh cao hơn nếu bạn đời của họ bị trầm cảm.

Một yếu tố nguy cơ khác là đã từng bị trầm cảm trước đó hoặc rối loạn tâm trạng khác.

Giống như những người mới làm mẹ, các ông bố mới cần duy trì một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục hàng ngày và nghỉ ngơi đầy đủ. Nếu các triệu chứng trầm cảm rõ ràng hoặc nghiêm trọng, nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

Bệnh trầm cảm có thể được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm hoặc bằng liệu pháp. Trong trường hợp cả cha và mẹ đều có dấu hiệu trầm cảm, tư vấn cặp đôi hoặc tư vấn gia đình.

Tham khảo thêm các bài viết của Hichiu về chủ đề Trầm cảm sau sinh (PPD), để cùng hiểu và đồng hành cùng cha mẹ vượt qua giai đoạn lần đầu làm cha mẹ hết sức khó khăn và mới mẻ này:

Nguồn tham khảo

Hichiu.com sử dụng các nguồn tài liệu được kiểm định nghiêm ngặt và dựa trên các nghiên cứu đã được bình duyệt, các tổ chức nghiên cứu học thuật và các hiệp hội y tế. Chúng tôi tránh sử dụng tài liệu trôi nổi không đáng tin cậy. Bạn có thể tìm hiểu thêm về cách chúng tôi đảm bảo nội dung của mình là chính xác và cập nhật chính sách biên tập của chúng tôi.

HiChiu
Logo